Son derece doğaldır ki akreditiflerde ithalatçılar ve bunların akreditif açan bankaları yıllardır olmazsa olmaz şart olan “Full set clean on board bill of lading” kaydını koyarlar. Bunun nedeni ise malın konşimentoda anılan gemiye temiz ve sağlam yüklenmiş olduğundan, konşimento orijinalinin eksinsiz ticari tedavülde olduğundan emin olmak niyetidir. Malın gemiye “dış görünüş itibarı ile” temiz ve sağlam olarak yüklendiğini gösteren konşimento kamu itimadına mazhar , güven duyulan bir kıymetli deniz taşıma belgesidir.
Özellikle freight forwarder firmalarımız konuyu net olarak detayıyla bilmediklerinden bu taleple karşılarına gelen müşterilerine doğru yorum yapamamaktalar. Bazıları müşteriye “akreditifinizdeki bu şartı “shipped on board” olarak değiştirin diyerek müşteriyi boşuna zaman kaybı ve masrafa sokmaktadır. Bazıları” bu şartı kesin olarak karşılayamayız” diyerek işi kaybetmekteler. Bazıları ise gereksiz yere “sorun değil, biz clean on board kayıtlı konşimentoyu size sağlarız” demekteler. Peki gerçekte teknik olarak bu şartın gereği nedir? Bu şekilde akreditifi olan müşteriye hangi bilgileri verirsek doğru yapmış olacağız?
Fcl/fcl (full container load) konteyner taşımacılığında konşimentolar üzerine “clean on board” kaydının uygulanması mümkün olmamakta aynı zamanda zaten akreditifteki talepte bu değildir. Düzenli servis ile (liner service) konteyner taşımacılığı yapan taşımacı konteyneri navlun sözleşmesinin kesinleşmesi sonucunda yükleyiciye tahsis eder ve malın yükleme operasyonuna eşlik etmez. Konteyner yüklenip içinde eşyanın güvenliğine dair önlemler alınıp yükleten tarafından mühürlendikten sonra tekrar “kapalı halde-mühürlenmiş olarak” taşımacıya teslim edilir. Taşımacı hiçbir durumda bir fcl/fcl konteynerin içinde hangi durumda ve ne mal yüklendiğini bilmez, bilemez. Bu yüzdendir ki konişmento üzerine öncelikle said to contain (stc-ibraz edildiğine göre-beyana göre) ve shipper’s stow , load, count and seal (yükleyicinin sayım , tartım, yükleme-istif ve mühürlemesi) ifadelerini eklerler.Buradaki taşımacı kaygısı mala dair sınırlı sorumluluğunun altını çizmek ve taraflara bunu beyan etmiş olmaktır.Aksi halde taşımacının sınırlı (bakınız TTK madde 1186) sorumluluğu tartışılır hale gelir.
Peki konşimentolarda “clean on board” kaydının tarihçesine bakacak olursak bu kayıt acaba nereden gelmektedir.Kuşkusuz bugünde bazı konşimentolarda kullanıla gelmektedir.Örneğin açık yük taşımacılığı için düzenlenen konşimentolarda bunu sık olmasada görebiliyoruz. Durumu oldukça iyi açıklayan ingilizce alıntıyı aşağıda okuduğunuzda çok daha net anlaşılır olduğu görülecektir.
In the old days , the master on his bridge
could oversee the loading of his vessel.He was responsible to count the
packages and to verify the “apparent good order” for the merchandise.
Then the B/L was issued. If there were no special notations of packages missing
or damaged, only normal text , then he was deemed to be “CLEAN”, which was that
the receivers were expecting.
Yukarıda anlatılanın kapsamı; gemiye yüklenen yükleri geminin köprü üstünden kaptan fiili olarak gözlemlemektedir.Dış görünüş itibarı ile uygun olup olmadığına bakmaktadır.Çünkü dış görünüş itibarı ile de olsa kaptan malın iyi durumda tesliminden sorumludur.Eğer mal ve/veya ambalajına dair bir kusur tespiti yok ise konşimento yükleyicinin de beklentisine paralel olarak “clean” kaydını taşıyacak şekilde düzenlenir.İşte bu konşimentoyu elinde bulunduran meşru hamillere oldukça güven veriyordu.
Konteyner taşımacılığı özelinde ise yukarıda geçmişi anlatıldığı gibi bir senaryo sözkonusu değildir. Kaptan o senaryoda malı ve/veya ambalajını “dış görünüşü itibarı ile” kontrol ederken konteyner taşımacısı sadece konteyneri dış görünüşü itibarı ile kontrol eder.Bu nedenledir ki “clean on board” yerine “shipped on board” kaydını konşimentoya icra eder. Peki bu akreditif tekniği açısından bir sorun mudur, rezerv nedeni midir?
Akreditiflerde “Full set Clean on board bill of lading” ten beklenti şudur; Öncelikle tam set konşimento düzenlenmesi şart koşulmaktadır, bu konşimento içeriği malın gemiye yüklendiğini gösteren yükleme kaydı olmalıdır vede konşimento üzerinde mal ve/veya amlabajının açık bir kusurunu açıkça beyan eden kayıtlar bulunmamalıdır.İşte bu boktada şunu net olarak tespit etmemiz gerekir; Nihai amaç yükleme kaydına sahip “temiz tam set konşimento” elde etmektir.Bu noktada aklımıza bir soru gelir hemen, “temiz konşimento nedir?”. Bu tanım ICC UCP600 madde 27 de aynen aşağıdaki gibi açıklanmıştır
TEMİZ TAŞIMA BELGESİ
Bir banka sadece temiz bir tasıma belgesini kabul edecektir. Temiz bir tasıma belgesi malların veya malların ambalajının kusurlu bir durumunu açıkça ifade eden bir ibare veya kayıt tasımayan bir belgedir. Bir akreditif bir tasıma belgesinin “clean on board” olması sartını içerse bile “clean” sözcügünün bir tasıma belgesinde gözükmesi gerekmez.
Aynı zamanda ICC ISBP 745 yayınında çeşitli maddelerle bu konuya aşağıdaki gibi kayıtlar bulunmaktadır;
ICC-ISBP745
E7“Shipped in apparent good order”, “Laden on board”, “Clean on board” gibi terimler veya “shipped” veya “on board” sözcüklerini içeren diğer ibareler “Shipped on board” sözcükleri ile aynı anlamdadırlar.
İşte armatörlerin ve bazı NVOCC ve bazı Freight Forwarder firmaların konşimentolarına matbu olarak “Shipped On board” koymaları bu maddeler dikkate alınarak uygulama imkanı bulmaktadır.
ICC-ISBP745
E20 Bir konşimento malların veya ambalajın kusurlu bir durumunu açıkça beyan eden ibare veya ibareler göstermeyecektir.
Örneğin:
- Bir konşimento üzerindeki “packaging is not sufficient for the sea journey” gibi veya benzer
etkiye sahip sözcükler, ambalajın kusurlu bir durumunu açıkça beyan eden ibareye bir örnektir.
- Bir konşimento üzerindeki “packaging may not be sufficient for the sea journey” gibi
Veya benzer etkiye sahip sözcükler, ambalajın kusurlu bir durumunu açıkça beyan etmez.
E21 a. Akreditif bir konşimentoda “clean on board” veya “clean” kaydının bulunmasını şarta bağlasa. bile belgede “clean” sözcüğünün gösterilmesi gerekli değildir.
Bir konşimentodaki “clean” sözcüğünün silinmesi/üzerinin çizilmesi malların veya ambalajın
kusurlu bir durumunu açıkça beyan etmez.
Hatta işi biraz daha ileri götürelim, aşağıdaki ICC ISBP 745 maddelerinde göreceksiniz ki “açık yük taşımacılığında dahi akreditifte “clean on board bill of lading “ şartı olsa dahi charter party konşimentoda bile artık günümüzde “clean on board” yerine “shipped on board “ yeterlidir, bankalarca rezerv sebebi sayılmamaktadır.
Sonuç olarak bu makaleyi yazmaya neden gerek gördük ? Ülkemizin çeşitli yerlerinde ihracatçılarımız ile buluştuğumuz seminerlerde bana yoğun olarak şu soru geliyor; “akreditimizde clean on board bill of lading şartı bulunduğunda taşımacılar konşimentolara shipped on board yazıyorlar. Bu nedenle biz akreditifteki bu şarta düzeltme isteyerek shipped on board mı yaptırmalıyız?”. Müşterileri bu şekilde yönlendirip boşuna masraf ödeten meslektaşlarımızın olduğunu sıklıkla görebiliyorum. Buna gerek olmadığı, bu yüzden bir düzeltme masrafı yapmaya gerek olmadığı, müşterinin gereksiz yere kaygıya sürüklenip işin kaybına neden olunmaması ,bankaların bunu bir rezerv nedeni görmeyeceklerini sanırım ikna edici bir şekilde açıklamış oldum.
Ama yinede akreditif bağımsız , bankaların geri dönülmez şartlı ödeme garantisi olduğunu gözönüne alırsak zayıfta olsa şu ihtimali gözönünde bulundurmak lazım. Akreditif “clean on board must appear on the bill of lading body” vb şart içeriyorsa (clean on board kaydı mutlak olarak konşimentoda bulunacaktır) işte bu noktada her şey değişir. Bu durumda ICC UCP 699 ve ISBP 745 hükümleri devre dışıdır. Ya bu şart amir talimatıyla amirin bankası tarafından değiştirilecek yada konşimentoya bu kaydı yazmayı kabul ederek yükü alacaksınız. Bu durumda da önerim aşağıdaki nota benzer bir kaydı konşimento üzerine mutlaka eklemenizdir.
CLEAN ON BOARD IS MENTIONED FOR LETTER OF CREDIT PURPOSES AND ONLY REFLECTS THE
EXTERNAL CONDITION OF THE CONTAINER. THE CARRIER -FREIGHT FORWARDER
HAS NO MEANS TO VERIFY THE QUALITY AND CONDITION OF THE CARGO IN THE CONTAINERS
Risksiz , bol kazançlı günler dileğim ve saygımla
Ahmet AYTOĞAN
info@ahmetaytogan.com
